Persoonlijk leiderschap

Wat is dat toch met die ene man of vrouw binnen de (voetbal-, tennis-, wandel-, jeugd- en vul maar in)vereniging die altijd het voortouw neemt, met mooie projecten en plannen komt, iedereen weet te enthousiasmeren tot harmonieus samenwerken en recht op zijn of haar doel af gaat?

Bovendien is hij of zijn ook nog een bijzonder plezierig in de omgang. En ze lopen niet alleen in het verenigingsleven rond, ook op de werkvloer, in de kunsten, en zelfs in de politiek zijn er mensen die die weten wat ze willen, doen wat ze zeggen en anderen mee weten te krijgen. Grote kans dat deze mensen een hoge mate van persoonlijk leiderschap bezitten.

Het is jaloersmakend, want iemand die behept is met een hoge dosis persoonlijk leiderschap leidt niet alleen een zeer doelgericht leven, hij of zij lijkt ook nog eens alle tijd te hebben en daardoor genoeg ruimte voor de zo noodzakelijke ontspanning.

Gelukkig is persoonlijk leiderschap geen erfelijke aandoening. Het is iets dat we ons allemaal aan kunnen leren en dat we in kunnen zetten voor meer levensgeluk en efficiënter leven. 

Wat is persoonlijk leiderschap?

Persoonlijk leiderschap gaat over de regie nemen over je eigen leven. Niet wijzen naar anderen als zaken mis gaan,  niet klagen over werkdruk, stress en spanning als er weer eens een kwaaltje of een ziekte de kop op steekt, niet mopperen als juist die ander de zo felbegeerde promotie krijgt, maar gewoon bij alles de vraag stellen wat jouw rol in het geheel is en vooral wat je er aan kunt doen om zaken te veranderen.

Daarvoor is het handig om te weten wat jouw belangrijkste waarden en talenten zijn, en vooral ook om te weten wat je eigenlijk wilt in dit aardse bestaan. Pas dan kun je adequaat de leiding nemen over je eigen leven en jezelf doelgericht aansturen. Het heeft immers geen zin om je druk te maken over het feit dat je weer niet tot senior-accountant bent benoemd op het kantoor waar je al jaren werkt als je veel liever mensen les geeft en het voortgezet onderwijs in wilt. 

Waarom persoonlijk leiderschap belangrijk is

Als je van je eigen leven een zootje maakt en je valt er verder niemand anders mee lastig is het jammer van de verspilde talenten, maar is er verder geen haan die er naar kraait. Als je andere mensen wilt aansturen is het wel heel erg handig en belangrijk dat je jezelf op een goede manier aan kunt sturen. Anders is je leiderschap over anderen tot frustratie en mislukken gedoemd.

Maar ook voor het vormgeven van je eigen leven is persoonlijk leiderschap een must. We leven in een tijd waarin alles open ligt, waarin ieder mens, zeker in onze westerse democratische maatschappijen, alle keus en vaak ook alle mogelijkheden heeft om wat dan ook te worden. Niet alleen beroepsmatig, maar ook persoonlijk.

Wat dat aangaat zijn we er vergeleken met de achttiende en negentiende en zelfs een groot deel van de twintigste eeuw enorm op vooruit gegaan. Vroeger was de kans dat je als vrouw gedoemd was om thuis voor het huishouden en de kinderen te zorgen extreem groot, tegenwoordig is er gelukkig en terecht voor iedereen een keuzemogelijkheid.

Tel daarbij de oneindige mogelijkheden van het internet op, de even oneindige stroom informatie en de toegenomen mate van vrije tijd en de reden om daadwerkelijk keuzes te maken is duidelijk. 

Wat wil je doen?

Want wat wil je doen met het leven dat voor je ligt? Wat voor ‘steen’ wil je verleggen in deze wereld? Hoe wil je herinnerd worden? En in het verlengde van die vragen: is wat je nu doet bevredigend? Gebruik jij jouw kennis en tijd op een effectieve manier? Passen jouw talenten en waarden bij wat je doet en wie je bent?

Confronterend? Misschien. En in vele gevallen: zeker. Maar de ruimte, de mogelijkheden en de kennis zijn er om persoonlijk leiderschap te ontwikkelen. Dus waar wacht je op?

Wat is er nodig voor persoonlijk leiderschap?

Laten we bij het begin beginnen en eerst eens bepalen welke eigenschappen van belang zijn voor persoonlijk leiderschap. Deze eigenschappen kunnen we verdelen in twee subcategorieën: de persoonlijke en de sociale competenties. En ook in deze volgorde.

Kort samengevat: als je niet met jezelf om kunt gaan, kun je hoogstwaarschijnlijk ook niet met anderen omgaan. Wanneer jij persoonlijk stevig in je schoenen staat en weet wat je wilt en wat je waarden zijn, kun je op zo’n manier met anderen omgaan dat je werkelijk connectie met de ander kunt maken.

Gewoon omdat je nooit angst hebt dat je persoonlijk geraakt of aangevallen wordt. En als dat gevoel per ongeluk wel eens een keer bovenkomt, weet je hoe je er mee om moet gaan en wat je er aan doen moet. 

Persoonlijke competenties

Zelfkennis

Het is jammer, maar net als alle andere zaken die met persoonlijke ontwikkeling te maken hebben beginnen ook de persoonlijke competenties bij jezelf. ‘Ken uzelve’ was al te lezen in de tijd van de oude Grieken in de tempel van Apollo in Delphi. En zo is het en blijft het.

Als je je eigen krachten, zwakheden, verleidingen en grenzen kent en je weet hoe je er mee om moet gaan, heb je al veel werk gedaan. Als je er ook nog mee omgaat volgens eigen normen en waarden, ben je al een heel eind op weg naar persoonlijk leiderschap.

Zelfkennis, zelfreflectie en zelfacceptatie zijn toverwoorden op de weg naar de optimale persoonlijke gebruiksaanwijzing. 

Zelfmanagement

Zelfkennis is een belangrijke voorwaarde voor een andere belangrijke persoonlijke kwaliteit: weten hoe je jezelf aan moet sturen, aan de gang moet krijgen en houden. En weten hoe je om moet gaan met je eigen emoties. Hoe ga je om met je tijd, met tegenslag, met afspraken, beloftes,… ?

Sociale competenties

Empathie

Hoe ga je met je medemens om? Heb je elke keer meteen je oordeel klaar en barst je van de vooroordelen, of doe je je best om de ander werkelijk te begrijpen, ook al handelt hij in eerste instantie niet overeenkomstig jouw waarden? Het begrijpen van de ander, het tonen van empathie is een belangrijk element van persoonlijk leiderschap.

Om andere mensen echt mee te krijgen, om werkelijk samen te werken of een werkelijke vriendschap op te bouwen heb je interesse in de bezigheden en het welzijn van de ander nodig. En dat betekent dat je echt luistert naar de ander, mensen al dan niet informeel en onopvallend coacht om ze het beste uit hunzelf te laten halen en zeker als je met meer mensen tegelijk werkt of omgaat, inzicht hebt in de onderlinge relaties en de eventuele ‘pikorde’.  

Inspiratie

Als je empathie toont gaat het daarna slechts om de vraag of je mensen kunt inspireren, of je de sociale vaardigheden hebt om met meningsverschillen en teleurstellingen bij anderen om te gaan, of je mensen kunt overtuigen en zelfs beïnvloeden (uiteraard in de goede zin des woords). Dat draait allemaal om communicatie. Dus is het voor persoonlijk leiderschap ook van belang dat je goed uit je woorden komt, kunt onderhandelen en omgaan met conflicten. 

Valkuilen

Poeh, dat is nogal wat. En er vallen stevige woorden. Beïnvloeding, conflictbeheersing, communiceren, inspireren. Bovendien valt veel samen te vatten met: eigen verantwoordelijkheid nemen. Ook een geval van grote woorden. En zoals altijd bij grote woorden zit er een schaduwkant aan.

Zo kun je het persoonlijk leiderschap zo ver doorvoeren dat je jezelf overal verantwoordelijk voor acht. Dan is de weg naar alles zelf doen en teveel hooi op je vork slechts een kwestie van de eerstvolgende afslag nemen. Je wordt daarmee uiteindelijk een lone ranger die het vermogen om samen te werken verliest. 

Ook beïnvloeding heeft zo’n schaduwkant. Want wanneer stop je met de drive om zaken naar je hand te zetten. Ga je door tot het gaatje, of begrijp je op een gegeven moment dat de macht van het collectief belangrijker is en vaar je even met de stroom van de rivier mee?

En begrijp je dat ook in één op één-relaties assertiviteit iets anders is dan agressiviteit. Duidelijk maken wat jij vindt en vanuit welke waarden jij handelt hoeft niet te ontaarden in vijandigheid. Want weten dat je niet altijd je zin krijgt en hoeft te krijgen is ook een vorm van persoonlijk leiderschap.

Want als je doordramt, als je gemerkt hebt hoeveel invloed je kunt hebben en je gebruikt dat in combinatie met goede communicatieskills dan is volksmennerij op kleine of grote schaal soms niet ver weg meer. Ik noem geen namen, maar we kennen allemaal voorbeelden van populisten die door doordrammen en inspelen op de sentimenten van grote groepen hele volksstammen achter zich krijgen en uiteindelijk vooral haat zaaien.

Persoonlijk leiderschap zelf leren?

Het bovenstaande betekent dat persoonlijk leiderschap echt wel een vak apart is dat je met zorg, aandacht en reflectie op moet bouwen. Toch kun je heel veel bereiken met zelfstudie. Vooral omdat er diverse goede boeken op de markt zijn.

Het belangrijkste boek voor het ontwikkelen van persoonlijk leiderschap is nog steeds het in 1989 verschenen The seven habits of higly effective people van Stephen R. Covey, in het Nederlands vertaald naar De zeven eigenschappen van effectief leiderschap dat nog steeds hier verkrijgbaar is.

Covey huldigt ook het principe dat je eerst jezelf moet kennen voordat je naar buiten kunt treden en effectief samen kunt werken. Daarbij betoogt hij dat inspanning en ontspanning in balans moeten zijn om de effectiviteit van je doen en laten vol te houden. Hij verdeelt zijn betoog in de beroemde zeven eigenschappen:

1. Wees proactief. Met andere woorden: neem het voortouw en doe alles wat in je macht ligt om zaken en initiatieven binnen een bedrijf, een gezin, een relatie tot een goed einde te brengen.
2. Begin met het einde in gedachten. Met andere woorden: om iets tot een goed einde te brengen moet je weten wat dat einde is, welk doel je uiteindelijk nastreeft. 
3. Doe belangrijke dingen eerst. Weet wat je prioriteiten zijn en laat je niet afleiden door de waan van de dag (Facebook, WhatsApp, Instagram en noem maar op). Covey stelt bij alles wat langskomt dat een actie uitlokt twee vragen: is het belangrijk? en is het urgent?
   ‘Belangrijk en urgent’ gaat voor ‘belangrijk’ gaat voor ‘niet belangrijk en wel urgent’ gaat voor ‘niet belangrijk en niet urgent’. Beschouw je dagelijkse routines eens met deze vragen in het achterhoofd en kom tot schokkende ontdekkingen…
4. Denk in termen van win-win. Anders gezegd: ken de wensen en verlangens van anderen en combineer die zo met jouw wensen en verlangens dat er een harmonische situatie ontstaat waarin iedereen op zijn minst tevreden is met het resultaat en die gericht is op een lange termijnrelatie.
5. Probeer eerst te begrijpen en dan pas begrepen te worden. Kort gezegd: Spreken is zilver, zwijgen (dus luisteren, echt luisteren) is goud. Deze eigenschap volgt logisch uit de vierde. Om win-winsituaties te creëren moet je immers een klimaat scheppen waarin de ander zich begrepen, gehoord en gezien voelt. Dan heb je een basis om ook begrip te krijgen voor jouw kant van het verhaal.
6. Creëer synergie. Simpel uitgedrukt: 1 + 1 = 3. Waar het ook om gaat, werk en handel samen vanuit een volstrekte gelijkwaardigheid en een wederzijds begrip zonder dat iemand de ander zijn wil oplegt. Pas dan kan een team, een relatie boven zichzelf uitstijgen en pas dan is er ruimte voor optimale creativiteit en nieuwe inzichten en oplossingen.
7. Houd de zaag scherp. Het klinkt zeker in het licht van de andere eigenschappen wat poëtisch, maar Covey verduidelijkt deze met een mooie metafoor. Een boswachter is al uren aan het zagen en heeft nog een hele stapel bomen te gaan. Omdat hij geen tijd wil verliezen blijft hij doorzagen en stopt hij niet om de zaag weer scherp te maken. En juist daardoor is hij veel langer en inefficiënter bezig. In feite is dit een oproep tot doorlopende reflectie op het eigen functioneren, op het eventuele team en op de uiteindelijke missie. Stel bij, slijp en vervang waar nodig en wees niet bang om dat te doen.

Later voegde Covey nog een achtste eigenschap toe die verder gaat dan louter effectiviteit en er zelfs aan vooraf gaat. ‘Van effectiviteit naar grootsheid’ noemde hij het en het betekent zoveel als ‘vind je roeping’. Pas dan heb je alle redenen om werkelijk effectief te zijn, uit te blinken in persoonlijk leiderschap en andere mensen te helpen hun roeping te vinden.

Meer zelfstudie

Natuurlijk is het boek van Covey niet de enige weg om via zelfstudie tot persoonlijk leiderschap te komen. Elke manier die leidt tot zelfkennis, tot besef van de eigen normen en waarden, tot het vinden van de persoonlijke roeping en het afstemmen daarop helpt op deze weg.

Een aantal inspirerende andere boeken zijn:

• De Vier Inzichten van Don Miguel Ruiz
• Durf te leiden van Brené Brown
• Dromen, Durven, Doen van Ben Tiggelaar
• Je hebt het niet, je doet het van Edwin Selij over zelf verantwoordelijkheid nemen.
• De klassieker Hoe je vrienden maakt en mensen beïnvloed van Dale Carnegie.
• Wie het liever wat filosofischer of poëtischer en verhalender heeft kan terecht bij de Overpeinzingen van de oude Griekse filosoof Marcus Aurelius of de onverwoestbare roman De Alchemist van Paulo Coelho. 

Trainingen en cursussen

Het nadeel van pure zelfstudie aan de hand van wat boeken en zelfreflectie is dat je geen enkele rekenschap hoeft af te leggen van je vorderingen. Tenzij je je naasten erbij betrekt en je je ten overstaan van hen committeert aan een stappenplan, kun je vrolijk je gang gaan.

Daarom is een training of cursus misschien wel de beste en meest krachtige manier om tot persoonlijk leiderschap te komen. Het aanbod is divers en biedt van geheel op het hoger management gerichte trainingen tot louter voor persoonlijke verbeteringen bedoelde cursussen en alles daar tussen in. 

Unbreakable Academy

Zo is de Unbreakable Academy de plek voor mensen die echt van aanpakken houden en die niet alleen een gezonde geest, maar ook een gezond lichaam voorstaan. De organisatie, opgericht door oud-militairen van de Special Forces, biedt een lidmaatschap aan dat in tien modules toewerkt naar meer zelfvertrouwen, kracht en productiviteit.

De modules zijn niet per se gericht op het leveren van topprestaties, maar vooral op het creëren van weerbaarheid, ook onder moeilijke omstandigheden. 

Impact Leader

Simone Levie richt zich met Impact Leader in eerste instantie vooral op ondernemers, maar besteedt in haar gratis e-boek en online masterclass zoveel woorden en tijd aan persoonlijke ontwikkeling, het vinden van je missie en win-winsituaties dat het voor iedereen die een vriendelijke stok achter de deur zoekt interessant is. Ook de audiotrainingen en de vervolgcursus bieden genoeg stof voor iedereen, ondernemer of niet.

Opleiding Persoonlijk leiderschap

Als je jezelf echt met volle kracht vooruit wilt aanpakken is de opleiding Persoonlijk Leiderschap van het NTI een perfecte keuze. Niet goedkoop, maar zeer effectief.

In drie maanden tijd wordt je via thuisstudie en vele praktijkbijeenkomsten gestimuleerd om met kennis van zaken het beste uit jezelf te halen, je missie te ontdekken en anderen op een authentieke manier aan te sturen. 

Effecten van persoonlijk leiderschap

‘Wie de mensen kent heeft verstand; wie zichzelf kent, is verlicht’. Deze uitspraak, toegeschreven aan de Chinese wijsgeer Lao Tse uit de zesde eeuw voor Christus vat simpel samen wat de effecten van persoonlijk leiderschap zijn.

Door je eigen verantwoordelijkheid te nemen voor alle gebeurtenissen in je leven, door steeds het goede in anderen te willen ontdekken en anderen te stimuleren het beste uit zichzelf te halen wordt je leven een stuk leuker, opgeruimder en zorgelozer. En dat is alle soms pijnlijke zelfreflectie meer dan waard.