Het Levenswiel – breng je stand van levensgeluk in kaart

Het Levenswiel is een prachtig hulpmiddel om enige orde te scheppen in de chaos van je dagelijks leven. Hoewel het ontstond als een hulpmiddel bij coaching kun je het heel goed zelf gebruiken om de stand van zaken in je leven in kaart te brengen. Daarom bij deze een korte geschiedenis, een handleiding en wat tips.

Vroeger had ik een foto van Chi Coltrane aan de muur naast mijn bed hangen. Niet omdat ze geweldig zong en behoorlijk goed piano kon spelen, maar omdat ik een tiener met ontkiemend testosteron was en zij blond, krachtig en prachtig. Nu, decennia later, verdwijnt zij nog steeds regelmatig in mijn cd-lade. Niet meer vanwege die wapperende blonde manen, maar vanwege de schitterende songs vol teksten die echt ergens over gaan. Een van mijn favorieten is het prachtige Wheel of life. ‘Then the wheel begins to rise, and I can almost touch the sky’, zingt ze in het laatste couplet. ‘The good and bad times come and go, as round and round the wheel must go. And you and I ride this wheel of life.’

Het is een mooie omschrijving van de ups en downs van het leven. Het enige nadeel is dat Chi Coltrane het bezingt als een gegeven, als een achtbaan waar we in zitten en waarmee we ons gewillig en zonder enige invloed op het parcours laten meevoeren.

Gelukkig is dat niet waar; er zijn immers genoeg gereedschappen om je leven in eigen hand te nemen. Wel is het handig om te weten op welke vlakken in je leven enige bijsturing gewenst is. En daarvoor is het Levenswiel het perfecte gereedschap.

Boeddhistische oorsprong

Het idee van het Levenswiel of Wiel van het Leven stamt uit het Tibetaans Boeddhisme dat in de zevende eeuw na Christus vorm kreeg. Omdat in Tibet het Boeddhisme later zijn intrede deed dan in de omringende landen, wordt de leer aldaar sterker gekleurd door de latere ontwikkelingen zoals de tantrische concepten uit de Vedische traditie, die niet zozeer van doen hebben met de menselijke seksualiteit alswel met de wijze waarop men zich kan ontdoen van dogma’s en beperkingen.

Hierdoor is het Tibetaans Boeddhisme sterk gericht op verruiming en bevrijding van de menselijke geest. Het aloude Levenswiel behandelt in een grafische weergave zaken als karma, dood en wedergeboorte (samsara), het lijden en het oplossen daarvan (dukkha), verlichting en uiteindelijk het Boeddhaschap. 

De westerse vertaling

Hoewel ieder mens wel zou varen bij zaken als verlichting en een vorm van Boeddhaschap, zijn deze termen in een prestatiegerichte westerse maatschappij niet iets om met de deur in huis te vallen.

Vandaar dat slimme carrière- en levenscoaches zoals Anthony Robbins in de tweede helft van de twintigste eeuw het Levenswiel gingen gebruiken als een gereedschap om de mate van maatschappelijk en persoonlijk welzijn van een mens in kaart te brengen, een rapport van het leven op dat moment.

Want wie het Levenswiel eerlijk invult weet in één oogopslag of zijn of haar leven in balans is. En zo niet, op welke vlakken bijstelling het meest gewenst is. 

Wat is het Levenswiel (wheel of life)?

Het zal geen verrassing zijn dat de grafische weergave van het Levenswiel inderdaad een wiel is, een cirkel. Deze cirkel wordt onderverdeeld in verschillende ‘taartpunten’ die verschillende categorieën vertegenwoordigen die voor je welzijn en welbevinden van groot belang zijn.

De taartpunten zijn weer onderverdeeld in een schaal van 1 (het dichtst bij het hart van de cirkel) tot 10 (het dichtst bij de buitenrand). Zo kun je aan elke categorie een waarde toekennen. 1 is daarbij ‘zeer slecht’ en 10 is ‘uitmuntend’.

Als je in elke categorie een cijfer hebt gegeven en je verbindt alle punten met elkaar ontstaat er, bij mij zeker, een onregelmatig soort spinnenweb met vreemde pieken en dalen. Het is in elk geval geen vorm die makkelijk voortrolt als een wiel.

En dat is precies de visuele kracht van het Levenswiel. Je ziet direct welke categorieën je aan kunt passen om de uiteindelijke vorm meer op een wiel te laten lijken zodat je soepel en evenwichtig door het leven rolt.

Zelf aan de slag met het levenswiel

Een utopie? Nee hoor, het Levenswiel is heel eenvoudig zelf toe te passen om inzicht te krijgen in de staat van jouw leven. Het enige dat je er voor nodig hebt is een pen en een stuk papier.

Teken een cirkel met daarin acht ‘taartpunten’ die de verschillende categorieën vertegenwoordigen en maak vanaf het midden van de cirkel een onderverdeling van 1 tot 10 die de buitenkant van de cirkel vertegenwoordigt zodat je je scores in kunt vullen.

Benoem nu iedere taartpunt met verschillende levensgebieden. Traditioneel bestaat het Levenswiel uit:

1. Werk en carrière
2. Financiën
3. Gezondheid
4. Familie en vrienden
5. Liefde en romantiek
6. Persoonlijke groei
7. Ontspanning en plezier
8. Maatschappelijke bijdrage

En mocht je net als ik al schrikken van de opdracht ‘teken een cirkel’, weet dan dat er online genoeg sjablonen van het Levenswiel te vinden zijn die je uit kunt printen en in kunt vullen. 

Eerlijkheid en concentratie

Dat invullen is niet iets dat je zomaar even in een koffie- of theepauze doet. De score die je aan elke categorie geeft, is de wijze waarop je die categorie op dat moment in je leven waardeert. Dus ultieme eerlijkheid is geboden. En dat vraagt enige reflectie en overpeinzing.

Natuurlijk is het niet ingewikkeld om te bedenken dat je op financiën laag scoort als je bankrekening elke maand weer roodgloeiend staat en je geen buffer hebt om op terug te vallen, maar een antwoord op de vraag hoe dat komt vergt vast enige momenten van ongefilterd eerlijk in de spiegel kijken. Daarom even kort wat overwegingen per categorie.

Onderdelen van het levenswiel

1. Werk en carrière

De simpele eerste vraag die je hierbij kunt stellen is: ben je tevreden met je baan of bestaan als zelfstandige of bedrijfseigenaar? Is het een bron van stress of juist plezier?

Vraag je af of je echt doet wat je leuk vindt. Misschien ben je wel ergens ingerold en daar blijven hangen, terwijl het niet je droombaan is en de knagende onvrede misschien wel daar vandaan komt. Ook van belang is of het werk je voldoening schenkt en natuurlijk of je vindt dat je er goed voor beloond wordt.

2. Financiën

Die beloning heeft alles te maken met de tweede categorie. Want zijn de inkomsten voldoende om aan alle kosten van het levensonderhoud te voldoen en ook nog wat over te houden voor leuke dingen? Ga je gebukt onder leningen en schulden, of interesseert het je niet en leef je er vrolijk op los.

Waar het om gaat is dat geld je geluksgevoel niet in de weg staat en ook niet domineert. Alleen maar diep gelukkig zijn met een klein vermogen op de bank terwijl je vele andere categorieën verwaarloost is ook niet alles.

3. Gezondheid

Deze categorie valt terug te brengen tot de simpele vraag: hoe voel je je? Ben je fysiek en mentaal gezond? Ben je tevreden met je algehele voorkomen en, doorgaans een heikel punt, je gewicht? Natuurlijk kun je je meteen afvragen of er lichamelijke ongemakken in de weg zitten en wat je er aan kunt doen (eindelijk een keer naar de sportschool gaan bijvoorbeeld), maar dat zijn vragen die je na het invullen van het Levenswiel mag beantwoorden.

4. Familie en vrienden

Voor de een een favoriete categorie, voor de ander een bron van ergernis en ellende. Dus vraag je af of je op je familie kunt bouwen, of je vrienden kunt vertrouwen, of je ze genoeg ziet en of de vriendschap en familierelaties in balans zijn of dat alle initiatief van jou moet komen.

Aan je familie kun je niets veranderen, maar de vraag of je vriendenkring een afspiegeling is van de mensen die je graag om je heen hebt, is wel weer relevant.

5. Liefde en romantiek

Voor velen een vrij belangrijke categorie waar veel over te bevragen valt. Vooral ook omdat het waarderingscijfer dat je geeft zeer momentgevoelig kan zijn. Dus vul deze categorie maar niet in als je net woorden hebt gehad met je partner. Wacht dan tot je de relatie weer als geheel kunt overzien.

Maar vragen als: ben je gelukkig met de liefde in je leven en is de romantiek vervullend? zijn ongeacht of je een partner hebt of single bent de vragen die je voor jezelf kunt beantwoorden.

6. Persoonlijke groei

Het feit dat je deze blog leest en tot hier bent gekomen geeft waarschijnlijk al aan dat je deze categorie met in elk geval een voldoende kunt belonen. Maar vraag je ondertussen wel even af hoe het staat met je bereidheid om te leren en om persoonlijke zaken die je wilt veranderen aan te pakken.

Ook de vraag of je je verbonden voelt met je eigen binnenwereld en de buitenwereld is hier van belang. En hoe staat het met jouw financiële jaarbudget voor persoonlijke ontwikkeling?

7. Ontspanning en plezier

Ben je van ‘carpe diem’ of heb je een ‘zwaar leven’? Geniet je en is de funfactor in jouw leven volop aanwezig en in balans met werk en andere inspanningen of verwaarloos je de factor ontspanning en laat je die heerlijke hobby’s versloffen omdat je ‘geen tijd’ hebt? 

8. Maatschappelijke bijdrage

Hoewel het niet los kan staan van een gevoel van tevredenheid en balans met de andere categorieën is dit misschien wel de belangrijkste categorie voor het meten van je totale levensgeluk. Want de hamvraag is hier: heb je het gevoel dat wat je doet in je werk of in de vorm van vrijwilligerswerk en zorg voor familie en vrienden iets betekent voor je omgeving en de wereld als geheel?

Met andere woorden: voel je je vervuld door alles wat je doet en laat? Vraag je hierbij ook af of je je niet zo laat meeslepen door het klaarstaan voor anderen (werkgever, familie, vrienden) dat het je leven op een negatieve manier beïnvloedt.

Het ingevulde Levenswiel

Als je elke categorie een cijfer hebt gegeven en het Levenswiel naar alle eerlijkheid hebt ingevuld, is de kans dat er allemaal tienen op de taart prijken waarschijnlijk gelijk aan nul. Als het meezit heb je hier en daar een 8 of zelfs een 10 staan (als je net de liefde van je leven hebt ontmoet zit het met ‘liefde en romantiek’ ongetwijfeld helemaal goed) en vervormt het ideale wiel verder door scores tussen de 5 en de 7 (redelijk tevreden, maar ruimte voor verbetering) en misschien zelfs tussen de 1 en de 4 (zeer ontevreden, tijd voor actie).

Je kunt elke categorie afzonderlijk bekijken, maar je gebruikt het Levenswiel helemaal zoals het bedoeld is als je de verhouding tussen alle verschillende gebieden van levensgeluk onder de loep neemt en de vraag stelt: is er een algehele balans?

Je kunt diep gelukkig zijn met je werk en meer dan voldoende geld verdienen, maar als je daardoor vrienden en familie of je eigen persoonlijke ontwikkeling en ontspanning verwaarloost, krijg je vroeg of laat een probleem.

Waarde van het Levenswiel

En dat is het mooie van het Levenswiel en uiteraard het serieus bezig zijn met dit stukje gereedschap: het geeft haarscherp aan waar de eventuele disbalans zit en waar verbetering en bijstelling gewenst zijn. Door het Levenswiel regelmatig in te vullen heb je een mooi kompas om je leven bij te sturen en op koers te houden.

Eigen invulling van het levenswiel maken

Natuurlijk kan en mag je van de categorieën afwijken en je eigen Levenswiel maken, of zelfs deelgebieden verder uitdiepen.

Heb je bijvoorbeeld het gevoel dat je met veel frustratie rondloopt en je weet niet precies waar alle spanning vandaan komt, maak dan een wiel met verschillende categorieën waarvan je een vermoeden hebt dat ze een rol spelen zoals werkgever, schoonmoeder, partner, de toestand in de wereld en ga zo maar door. Geef vervolgens cijfers voor het frustratiegehalte in elke categorie (10 is stoom uit je oren en 1 is totaal relaxed) en bezie het resultaat. Heel handig om zaken verder uit te diepen en te verfijnen.

Hoe verder?

Want om dat verfijnen en bijstellen gaat het uiteindelijk. Het Levenswiel invullen, constateren dat het nooit op een vloeiende manier kan rollen en gewoon verder gaan met je leven is uiteraard niet de bedoeling. Dus kom je bij de pijnlijke vraag: hoe zet ik de magere voldoendes en onvoldoendes op het Levenswiel om in levensgeluk? Chi Coltrane zingt in Wheel of life: It picks you up and lets you down, up and down and back again. The world seems to be in a spin. Will this crazy cycle ever end? 

Het antwoord daarop is onomwonden bevestigend, maar dat vergt wel veel zelfdiscipline. Gelukkig is er veel hulp in de vorm van online cursussen, workshops, jaarprogramma’s en wat al niet. Een aanrader in deze is de online cursus Het Antivirus van Tibor Olgers.

De cursus met het motto pak je leven terug – een korte online training voor een beter offline leven is ontstaan op de vruchtbare grond van de stress die velen het afgelopen jaar ervaren hebben doordat een zeker virus het leven op zijn kop zette, maar pakt op basis van het Levenswiel alle deelgebieden aan die van belang zijn voor een evenwichtig levensgeluk. En als je investeert in zo’n online of offline hulpmiddel kan in elk geval het waarderingscijfer voor de categorie Persoonlijke groei meteen weer met één of twee punten omhoog.